نجات زندگی با جراحی قاعده جمجمه

جمجمه ظاهری گنبدی مانند دارد که قسمت کف آن نسبتا صاف و مسطح است. به این بخش مسطح قاعده جمجمه گفته می شود. مغز انسان بر روی قاعده جمجمه و یعنی داخل محفظه جمجمه قرار دارد. تعداد عصب های متعددی که از حفرات قاعده جمجمه وارد یا خارج می شوند، امکان برقراری ارتباط مغز با عناصر بیرونی را فراهم می کنند. خونرسانی به مغز نیز از همین طریق انجام می گیرد. البته باید بدانید که راه ارتباطی بین مغز و نخاع سوراخ بزرگی است که در قسمت پشتی قاعده جمجمه قرار دارد. بنابراین می توان گفت قاعده جمجمه به علت در بر داشتن عروق خونی متعدد، بخش مهمی به شمار می رود. نکته مهمی که در مورد قاعده جمجمه باید بدانید این است که در صورت ایجاد تومور در آن، شخص می تواند فلج دائم و یا حتی مرگ را به دنبال داشته باشد.

ویدئوهای جراحی قاعده جمجمه که توسط دکتر رزیتا جعفری انجام شده است را مشاهده کنید:

۰۷:۴۹

فیلم واقعی جراحی ترمیم آندوسکوپی شکستگی قاعده جمجمه

۰۴:۳۷

فیلم واقعی عمل ترمیم آندوسکوپی شکستگی قاعده جمجمه

جراحی قاعده جمجمه چیست؟

با توجه به آناتومی قاعده جمجمه و وجود عصب های متعدد و بسیار حیاتی در این ناحیه باید متوجه شده باشید که بروز هر گونه خلل در این ناحیه می تواند بسیار خطرساز باشد. بنابراین باید هرچه سریع تر نسبت به تشخیص و درمان آن اقدام نمود. همچنین در روند جراحی نیز لازم است دقت فراوانی به خرج داده شود چون اعصاب زیادی درگیر هستند و باید از بافت های آسیب دیده جدا شوند. جراحی قاعده جمجمه به دو روش باز و آندوسکوپی انجام می شود که بسته به نوع و میزان وخامت مشکل، بهترین روش برای افراد مختلف انتخاب می شود.

جراحی قاعده جمجمه با روش آندوسکوپی (جراحی ترانسفنوئید: Transsphenoidal)

این روش جراحی کم تهاجمی است. نحوه انجام پذیری آن به این صورت است که جراح آندوسکوپ و ابزارهای لازم برای جراحی را از طریق بینی و حتی گاهی اوقات از دهان وارد می کند و می تواند به صورت کنترل شده ای با باز کردن قاعده جمجمه، به رفع مشکلات موجود در آن بپردازد.
جراحی آندوسکوپی قاعده جمجمه مدت زمان لازم برای جراحی را کوتاه تر کرده و عوارض ناشی از باز کردن جمجمه از بالا را می کاهد. در ابتدا بیشترین کاربرد آندوسکوپ برای بیماری های مربوط به هیپوفیز بوده است اما امروزه برای اکثر بیماری هایی که در قاعده جمجمه روی می دهد، قابل استفاده است.

این روش جراحی کم تهاجمی است. نحوه انجام پذیری آن به این صورت است که جراح آندوسکوپ و ابزارهای لازم برای جراحی را از طریق بینی و حتی گاهی اوقات از دهان وارد می کند و می تواند به صورت کنترل شده ای با باز کردن قاعده جمجمه، به رفع مشکلات موجود در آن بپردازد.
جراحی آندوسکوپی قاعده جمجمه مدت زمان لازم برای جراحی را کوتاه تر کرده و عوارض ناشی از باز کردن جمجمه از بالا را می کاهد. در ابتدا بیشترین کاربرد آندوسکوپ برای بیماری های مربوط به هیپوفیز بوده است اما امروزه برای اکثر بیماری هایی که در قاعده جمجمه روی می دهد، قابل استفاده است.

این روش جراحی کم تهاجمی است. نحوه انجام پذیری آن به این صورت است که جراح آندوسکوپ و ابزارهای لازم برای جراحی را از طریق بینی و حتی گاهی اوقات از دهان وارد می کند و می تواند به صورت کنترل شده ای با باز کردن قاعده جمجمه، به رفع مشکلات موجود در آن بپردازد.
جراحی آندوسکوپی قاعده جمجمه مدت زمان لازم برای جراحی را کوتاه تر کرده و عوارض ناشی از باز کردن جمجمه از بالا را می کاهد. در ابتدا بیشترین کاربرد آندوسکوپ برای بیماری های مربوط به هیپوفیز بوده است اما امروزه برای اکثر بیماری هایی که در قاعده جمجمه روی می دهد، قابل استفاده است.

جراحی کرانیوتومی (جراحی باز قاعده جمجمه)

روشی سنتی برای جراحی قاعده جمجمه به شمار می رود. در این روش قسمت هایی از جمجمه به صورت موقت برداشته می شود تا بتوان دسترسی به مغز استخوان را سهولت بخشید. در این روش، برش ها در صورت و جمجمه ایجاد می شود. گاهی پس از جراحی، لازم است شیمی درمانی و یا رادیوتراپی انجام شود تا تومورهایی که با جراحی از بین نرفته اند نیز نابود شوند.
با وجود کم تهاجمی بودن آندوسکوپی قاعده جمجمه باز هم ممکن است برخی مشکلات باشند که با این روش درمان نیابند و حتی پروسه جراحی آن ها طولانی تر شود. بنابراین برخی مشکلات مانند خونریزی از ضایعه، چسبندگی به بافت حیاتی، بزرگ بودن تومورها و … را باید حتما با جراحی باز درمان کرد.

روشی سنتی برای جراحی قاعده جمجمه به شمار می رود. در این روش قسمت هایی از جمجمه به صورت موقت برداشته می شود تا بتوان دسترسی به مغز استخوان را سهولت بخشید. در این روش، برش ها در صورت و جمجمه ایجاد می شود. گاهی پس از جراحی، لازم است شیمی درمانی و یا رادیوتراپی انجام شود تا تومورهایی که با جراحی از بین نرفته اند نیز نابود شوند.
با وجود کم تهاجمی بودن آندوسکوپی قاعده جمجمه باز هم ممکن است برخی مشکلات باشند که با این روش درمان نیابند و حتی پروسه جراحی آن ها طولانی تر شود. بنابراین برخی مشکلات مانند خونریزی از ضایعه، چسبندگی به بافت حیاتی، بزرگ بودن تومورها و … را باید حتما با جراحی باز درمان کرد.

روشی سنتی برای جراحی قاعده جمجمه به شمار می رود. در این روش قسمت هایی از جمجمه به صورت موقت برداشته می شود تا بتوان دسترسی به مغز استخوان را سهولت بخشید. در این روش، برش ها در صورت و جمجمه ایجاد می شود. گاهی پس از جراحی، لازم است شیمی درمانی و یا رادیوتراپی انجام شود تا تومورهایی که با جراحی از بین نرفته اند نیز نابود شوند.
با وجود کم تهاجمی بودن آندوسکوپی قاعده جمجمه باز هم ممکن است برخی مشکلات باشند که با این روش درمان نیابند و حتی پروسه جراحی آن ها طولانی تر شود. بنابراین برخی مشکلات مانند خونریزی از ضایعه، چسبندگی به بافت حیاتی، بزرگ بودن تومورها و … را باید حتما با جراحی باز درمان کرد.

کاربردها و موارد انجام جراحی قاعده جمجمه

جراحی قاعده جمجمه یک روش پیچیده و تخصصی است که برای درمان طیف وسیعی از مشکلات پزشکی انجام می ‌شود. این روش معمولاً برای برداشتن تومورهای ناحیه قاعده جمجمه مانند مننژیوم، کرانیوفارنژیوما، آدنوم هیپوفیز و شوانوما به کار می ‌رود. همچنین، این جراحی در درمان ناهنجاری‌های عروقی مانند آنوریسم‌ها و ناهنجاری‌های شریانی-وریدی که می‌توانند عوارض خطرناکی ایجاد کنند، نقش اساسی دارد. علاوه بر این، جراحی قاعده جمجمه برای ترمیم آسیب‌های ناشی از ضربه، از جمله شکستگی‌های پیچیده یا نشت مایع مغزی-نخاعی به کار گرفته می ‌شود. همچنین، در مواردی که ضایعات التهابی یا عفونی مانند آبسه‌ها یا سینوزیت‌های شدید وجود دارند، این جراحی می‌تواند مؤثر باشد. در نهایت، این روش برای برطرف کردن فشار روی اعصاب کرانیال که می‌ تواند منجر به مشکلات عصبی شود، نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.

انواع بیماری و مشکلاتی که نواحی استخوانی و غیر استخوانی این نواحی را درگیر می کند، در گروه بیماری های قاعده جمجمه قرار می گیرد. این بیماری ها می توانند شامل تومورها، عفونت، شکستگی ها، نقایص مادرزادی و مشکلات عروقی باشند. برخی از شایع ترین بیماری ها و مشکلاتی که می تواند قاعده جمجمه را درگیر سازد، به این شرح است:

مشکلات عروقی

منظور از ضایعات عروقی آنوریسم ها یا گرفتگی هایی است که باید جراحی شوند و برای جراحی آن ها نیاز به تراشیدن استخوان قاعده جمجمه است. امکان دسترسی به ای آنوریسم ها با استفاده از میکروسکوپ و یا گاهی اوقات، آندوسکوپ، فراهم است.

تومور عصب های جمجمه ای

از مغز انسان حدود ۱۲ عصب خارج می شود که هر کدام عهده دار عملکردهای حیاتی مانند دیدن، شنیدن، چشیدن، بویایی، لامسه و … هستند. این عصب ها از قاعده جمجمه خارج می شود و در همین نقطه احتمال تشکیل تومورها وجود دارد. به تومورهایی که در این نواحی رشد می کند، شوانوم یا نورینوم گفته می شود که بسته به محل تشکیل و اندازه، نشانه های مختلفی دارند.

عصب شنوایی که عصب هشتم است، بیش از سایرین در معرض ابتلا به شوانوم قرار دارد. توموری که این عصب را درگیر می کند در ناحیه پشتی قاعده جمجمه و در فضایی بین مخچه و ساقه مغز تشکیل می شود. این تومور به اعصاب حسی حرکتی و عصب بلع نزدیک است. از همین رو جراحی آن ها از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

محل مناسب برای برش جراحی این تومورها قسمت پشتی گوش است که امکان وارد شدن به محل تومور در قاعده جمجمه را برای جراح فراهم می آورد.

عصب های دیگر کمتر درگیر شوانوم می شوند و محل قرارگیری آن ها در نواحی جلو، وسط یا پشت قاعده جمجمه است. از جمله نشانه های درگیری سایر عصب ها با شوانوم می توان به کم شدن حس بویایی و بینایی، اختلال گفتار و بلع، دو بینی، فلج شدن پا، بی حسی و عدم تقارن صورت و … اشاره کرد.

جراحی تومورهای عصب جمجمه ای معمولا به صورت باز انجام می شود تا دسترسی به آن ها با سهولت بیشتری همراه باشد. همچنین امکان کنترل خونریزی حین عمل بیشتر است. اما در صورتی که اندازه تومورها کوچک باشد، می تواند از آندوسکوپ استفاده کرد.

بیماری های چشمی

لازم است بدانید که برای درمان مشکلات چشمی قاعده جمجمه، جراحی با ایجاد برش در محل رویش موی سر و یا ابرو انجام می شود. همجنین ممکن است برای پیشگیری از مشخص بودن زخم و آثار جراحی، برش ها در چین پیشانی و با اندازه های کوچک ایجاد شوند. روش دیگر هم استفاده از آندوسکوپ یا میکروسکوپ های مخصوص است که امکان مشاهده و بررسی وضعیت قاعد جمجمه را فراهم می آورد.

در مواردی که بیماری چندان شیوع پیدا نکرده است، می توان برخی اقدامات را جهت اصلاح ساختار حفره های چشمی و با هدف زیبایی انجام داد. این عمل ها معمولا با شکستگی و اصلاح استخوان های اطراف چشم که در جلوی جمجمه قرار دارند، همراه است. در بسیاری از جراحی هایی که در حفره های چشمی انجام می شود، از پروتزهای فلزی استفاده می گردد تا عناصر استخوانی پس از بریده شدن، در کنار هم قرار  گیرند.

بیماری های سینوس های اطراف بینی

محل قرارگیری سینوس های اطراف بینی، بین دو حفره چشم، بالا و زیر آن ها است که جریان هوا نیز در آن ها برقرار است.

بیماری های استخوان های اطراف گوش

حالتی مشابه نشت مایع مغزی از بینی می تواند برای گوش و عارضه شکستگی قاعده جمجمه در استخوان های نواحی اطراف گوش نیز روی دهد. تفاوت نشت مایع مغزی از گوش با خروج آن از بینی در این است که احتمال نیاز به جراحی در این افراد کمتر از سایرین است.

از نشانه هایی که می تواند نشت مایع مغزی نخاعی را با انواع دیگر آبریزش ها متمایز کند، این است که اغلب با چکیده شدن بر روی کاغذ، تصویری مانند چند حلقه ایجاد می کند که مشابه هاله، مرکز را در بر می گیرد.

در صورت ابتلا به این بیماری روند درمان باید در بیمارستان ادامه پیدا کند و بیمار تحت بستری قرار گیرد. در صورتی که بیماری مراحل اولیه خود را طی کند، با دارو و استراحت قابل درمان است. در صورت عدم پاسخگویی از روش ال پی استفاده می شود. در این روش مایع مغزی نخاعی از کمر فرد استخراج می شود تا نشت مایع از بالا به بینی کم شود. این کار اغلب با قرار دادن لوله ای در داخل کمر انجام می گیرد که تا چند روز و به طور پیوسته موجب تخلیه مایع مغزی می شود. در صورت عدم پاسخدهی این روش در نهایت، جراحی به کار گرفته می شود.

بیماری های مربوط به استخوان پس سری (اتصال جمجمه و گردن)

با توجه به اینکه بسیاری از حرکات گردن وابسته به این ناحیه است، درمان بیماری هایی هم که در این قسمت روی می دهد، نیازمند تجربه و مهارت خاصی است. از جمله علائم بیماری این قسمت عبارتند از:

• اختلال بینایی و دوبینی
• احساس ضعف و گزگز در اندام ها
• محدود شدن حرکات گردن
• احساس درد در ناحیه پشت سر و گردن
• اختلال بلع

عفونت ها، شکستگی ها، نقایص مادرزادی، روماتیسم و تومورها از جمله بیماری هایی هستند که می توانند این ناحیه از بدن را درگیر سازند.

با توجه به اینکه در این بیماری ها اغلب پایداری محل اتصال جمجمه و ستون فقرات از بین می رود، نیاز به استفاده از پروتزهایی است که بتواند استخوان های آسیب دیده را تثبیت کند. از جمله عوارضی که در این روش وجود دارد محدودیت حرکتی گردن است. البته لازم به ذکر اس در صورتی که استخوان ها و رباط ها تخریب نشده باشند، نیازی به تثبیت گردن با استفاده از این پروتزها نیست.

نورالژی

نورالژی در واقع دردی است که به علت تحت فشار بودن یکی از عصب های جمجمه ای از سوی یک شریان ایجاد می شود و اغلب به صورت برق گرفتگی در قسمتی از دهان یا صورت قابل احساس کردن است. نورالژی به صورت ناگهانی و با یک تحریک کوچک مانند تراشیدن ریش، مسواک زدن و حتی لمس صورت توسط دست ها ایجاد شده و به صورت جرقه مانند هستند.

در مراحل اولیه از دارو برای درمان این مشکل استفاده می شود اما در شرایط شدیدتر نیاز به جراحی است.

علائم تومورهای قاعده جمجمه

به طور کلی علائم تومورهای قاعده جمجمه بسته به نوع، انداره و ناحیه ای که در آن رشد کرده اند، متفاوت است. برخی از شایع ترین علام عبارتند از:

چه کسانی باید جراحی قاعده جمجمه انجام دهند؟

جراحی قاعده جمجمه معمولاً برای افرادی انجام می‌شود که دارای مشکلات جدی در این ناحیه هستند و درمان‌های غیرجراحی برایشان موثر نبوده یا کافی نیست. این افراد شامل گروه‌های زیر می‌شوند:

افراد مبتلا به تومورهای قاعده جمجمه:

• تومورهای خوش‌خیم مانند مننژیوم یا آدنوم هیپوفیز.
• تومورهای بدخیم یا سرطانی که به نواحی اطراف گسترش یافته‌اند.
• تومورهایی که روی اعصاب، رگ‌ها یا بخش‌های مهم مغز فشار وارد می ‌کنند.

افراد با مشکلات عروقی: آنوریسم‌های مغزی که خطر پارگی دارند و همچنین ناهنجاری‌های شریانی-وریدی (AVM) که باعث اختلالات عروقی می ‌شوند.

افراد با آسیب‌های تروماتیک به قاعده جمجمه: شکستگی ‌های پیچیده که نیاز به بازسازی ساختار استخوانی دارند و آسیب‌ هایی که باعث نشت مایع مغزی-نخاعی (CSF Leak) می ‌شوند.

افراد مبتلا به عفونت یا ضایعات التهابی در قاعده جمجمه: عفونت‌های مزمن سینوسی یا آبسه‌هایی که به این ناحیه گسترش یافته‌اند.

افراد با مشکلات عصبی ناشی از فشار بر اعصاب کرانیال: فشردگی اعصاب که باعث کاهش شنوایی، دوبینی یا مشکلات حرکتی می‌شود.

بیماران با ضایعات مادرزادی یا ژنتیکی: مشکلات مادرزادی در قاعده جمجمه که نیاز به اصلاح جراحی دارند.

افراد با ضایعات سرطانی پیشرفته یا متاستاتیک: افرادی که تومورهای سرطانی به قاعده جمجمه آن‌ها گسترش یافته‌اند.

افرادی که ناهنجاری‌های ساختاری در قاعده جمجمه دارند: تغییر شکل‌های استخوانی که باعث اختلال در عملکرد عادی بدن شده‌اند.

۱۱:۵۹

فیلم واقعی جراحی شکستگی قاعده جمجمه در دو نقطه

مراقبت های لازم پس از جراحی قاعده جمجمه

توجه به مراقبت های پس از جراحی قاعده جمجمه در موفقیت آمیز بودن نتیجه عمل بسیار تاثیرگذار است. برخی از مهم ترین نکاتی که در این زمینه باید به آن ها توجه کنید به شرح زیر است.

عوارض جراحی قاعده جمجمه

جراحی قاعده جمجمه، به دلیل پیچیدگی و نزدیکی به ساختارهای حساس مانند مغز، اعصاب کرانیال، و رگ‌های خونی، می‌تواند با خطرات و عوارض احتمالی همراه باشد. برخی از این عوارض عبارتند از:

•  خونریزی و آسیب به رگ‌های خونی بزرگ: ممکن است در حین جراحی، به شریان‌ها یا وریدهای مهم آسیب وارد شود که می‌تواند باعث خونریزی شدید شود.
• عفونت: خطر عفونت در محل جراحی یا گسترش آن به مغز (مانند مننژیت) وجود دارد، به خصوص در صورتی که نشت مایع مغزی-نخاعی رخ دهد.
• آسیب به اعصاب کرانیال: ممکن است باعث مشکلاتی مانند کاهش شنوایی، اختلال در بینایی، فلج صورت یا مشکلات گفتاری شود.
• نشت مایع مغزی-نخاعی: ممکن است پس از جراحی، مایع مغزی-نخاعی از محل جراحی به بیرون نشت کند که نیاز به ترمیم مجدد دارد.
• ایجاد لخته‌های خونی: لخته شدن خون در وریدهای بزرگ (مانند ترومبوز وریدی) یکی از عوارض احتمالی است.
• تورم یا التهاب مغز:ممکن است تورم مغزی ایجاد شود که می‌تواند فشار داخل جمجمه را افزایش داده و عوارض جدی ایجاد کند.
• نقص‌های عصبی موقت یا دائمی: برخی بیماران ممکن است پس از جراحی، با نقص‌های عصبی موقتی یا دائمی مانند ضعف عضلانی یا کاهش عملکرد حرکتی مواجه شوند.
• مشکلات تنفسی یا بلع: در صورت آسیب به اعصاب مربوط به بلع یا تنفس، ممکن است این مشکلات ایجاد شود.
• عود بیماری یا ناکامل بودن درمان: ممکن است تمام تومور یا ضایعه به‌طور کامل برداشته نشود و نیاز به جراحی مجدد باشد.
• واکنش‌های بیهوشی: عوارض ناشی از بیهوشی عمومی، مانند افت فشار خون یا واکنش‌های آلرژیک، نیز ممکن است رخ دهد.

این عوارض معمولاً با برنامه‌ریزی دقیق، استفاده از تکنولوژی‌های پیشرفته مانند جراحی اندوسکوپیک، و تجربه بالای تیم جراحی به حداقل می‌رسند. همچنین، مراقبت‌های پس از جراحی نقش کلیدی در پیشگیری از عوارض دارند.

بهترین جراح قاعده جمجمه

سوالات متدوال

دقت کنید که انتخاب پزشک در این راستا بسیار اهمیت دارد اما در عین حال باید سرعت عمل نیز به خرج دهید. زیرا هرچه بیماری های قاعده جمجمه بیشتر پیشروی کنند، روند درمان آن ها نیز دشوارتر خواهد بود.